การเยี่ยมชมหอจดหมายเหตุและพิพิธภัณฑ์สุขภาพไทยสังกัดกระทรวงสาธารณสุข

แผนที่

เว็บไซต์หอจดหมายเหตุและพิพิธภัณฑ์สุขภาพไทย

หมอตำแยคนสุดท้ายแห่งเมืองชาละวัน

               หากถามไปทั่วคุ้งน้ำเมืองพิจิตรผีมือการทำคลอดคงไม่มีใครเกินหมอตำแยชื่อ ยายเนียม อินปรางค์ ผู้สืบทอดวิชาหมอตำแยจากพ่อคือ พ่อเมือง เพ็งแจ้ง จนรับหน้าที่สืบทอดหมอตำแยต่อจากผู้เป็นพ่อ แม้ว่าจะถูกเรียกว่า “หมอตำแย” แต่อาชีพหลักของคุณยายเนียมคือ การทำขนมขาย หาบเร่ จนเมื่อมีเสียงร้องโอดโอยของคนใกล้คลอดหน้าที่หมอตำแยของยายเนียมจึงเกิดขึ้น ความเก่งของยายเนียมนั้นคงการันตีได้จากคำยืนยันของยายว่าไม่เคยมีใครตายคามือยายแม้แต่คนเดียวเรียกว่าประสบความสำเร็จเต็มร้อย แม้แต่เด็กที่ใช้เท้าออกมายายเนียมก็พาออกมาจนสำเร็จได้อย่างง่ายดายแต่เมื่อการแพทย์สมัยใหม่ก้าวเข้ามาคนนิยมไปทำคลอดที่โรงพยาบาลมากขึ้น ยายเนียมก็คงทิ้งไว้แค่ชื่อให้ชาวพิจิตรเรียกขานว่าเป็นหมอตำแยคนสุดท้ายเท่านั้น

หมอตำแยคนสุดท้ายแห่งบ้านสามโคก

               “ออกลูกถ้าออกมาง่ายๆ มันเหมือนยี่เกลาโรง น่าเบื่อตาย ต้องออกยาก ยิ่งยากท่าไหร่ แหม! มันสนุกบรรลัย” ปากคำของยายสวาด นิยมจันทร์ หมอตำแยคนสุดท้ายแห่งบ้านสามโคก ทำให้เรารู้ว่าไม่ว่าเด็กจะออกกระบวนท่าไหน ยายสวาดก็"เอาอยู่" เหมือนครั้งหนึ่งที่ยายสวาดเคย "พลิกเด็ก" โดยใช้ความรู้ที่สืบทอดจากภูมิปัญญาของหมอตำแยที่แพทย์สมัยใหม่ยังต้องทึ่ง "บางคนเดี๋ยวนี้ไปออกลูกที่โรงพยาบาล ออกไม่ได้ หมอบอกลูกมันนอนตะแคงต้องผ่าออก นังแม่ไม่กล้าผ่า กลับมาให้ฉันฝืนท้อง กดมับพลิกเด็กให้มันคว่ำหน้า กลับไปโรงพยาบาลออกลูกต่อได้ก็มี" แสดงให้เห็นว่าหมอตำแยมีความรู้เรื่องการคลอดในระดับที่ไม่ธรรมดา น่าเสียดายที่บ้านสามโคกจะไม่มีผู้สืบทอดวิชาหมอตำแยจากยายสวาดอีกต่อไปแล้ว

การแพทย์สมัยใหม่ที่มีผลต่อภูมิปัญญาหมอตำแย

พ.ศ. 2385 การทำสูติกรรมแบบตะวันตก (1)

หมอบรัดเลย์เห็นว่าการผดุงครรภ์แบบดั้งเดิมที่ทำกันในสังคมไทย ทำให้ผู้หญิงเสี่ยงอันตรายจากการคลอด หมอบรัดเลย์พยายามผลักดันให้สังคมไทยหันมาใช้วิธีสูติกรรมแบบใหม่ตามตะวันตกโดยพยายามผลักดันผ่านหมอหลวงหมอบรัดเลย์ใช้วิธีแปลและเรียบเรียงตำราการทำสูติกรรมตามตะวันตกที่ตีพิมพ์ในอเมริกาเป็นภาษาไทย ใช้ชื่อว่า คัมภีร์ครรภ์ทรักษา เป็นตำราแพทย์แผนปัจจุบันเล่มแรกที่พิมพ์เป็นภาษาไทย

พ.ศ. 2466  ตราพระราชบัญญัติการแพทย์

      เพื่อควบคุมการประกอบโรคศิลป์และป้องกันอันตรายจากการรักษาพยาบาลโดยผู้ที่ไม่มีความรู้และมิได้ผ่านการฝึกหัดอย่างถูกต้อง นับเป็นครั้งแรกในเมืองไทยที่มีกฎหมายรองรับการประกอบวิชาชีพทางการแพทย์

พ.ศ. 2470 เปิดอบรมหมอตำแยครั้งแรก

เปิดอบรมหมอตำแยครั้งแรกที่วชิรพยาบาล ต่อมา "การอบรมหมอตำแย" ได้เปลี่ยนชื่อเป็นการอบรมผดุงครรภ์ชั้นสอง เมื่อเรียนจบจะส่งไปประจำตามสุขศาลาอำเภอต่างๆ

พ.ศ. 2474 ตั้งโรงเรียนผดุงครรภ์ชั้นสองในวชิรพยาบาล

กรมสาธารณสุข กระทรวงมหาดไทย ได้จัดตั้ง โรงเรียนอบรมผดุงครรภ์ชั้นสองขึ้นในวชิรพยาบาล นับเป็นโรงเรียนผดุงครรภ์แห่งแรกของประเทศไทย

พ.ศ. 2483 ส่งนักเรียนผดุงครรภ์ออกไปประจำสถานีอนามัยชั้นสอง

กรมสาธารณสุข จัดส่งนักเรียนผดุงครรภ์ที่สำเร็จหลักสูตร ไปประจำตามสถานีอนามัยชั้นสองในท้องที่อำเภอต่างๆ เนื่องจากในชนบทมีอัตราการตายของมารดาและทารก ทั้งระหว่างการตั้งครรภ์ระหว่างคลอด และภายหลังคลอดอยู่ในระดับสูงเกินควร รัฐบาลเห็นว่าเพราะคนในชนบทขาดความรู้ในการปฏิบัติตนระหว่างตั้งครรภ์ การบริบาลทารก การคลอด

รายนามและที่อยู่หมอตำแย (โต๊ะบิแด) ที่ร่วมในโครงการสร้างเสริมสุขภาพและการดูแลอนามัยของมารดาและทารกชาวไทยมุสลิมใน 5 จังหวัดชายแดนใต้ กรมพัฒนาการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก กระทรวงสาธารณสุข

ลำดับที่	Node	ชื่อ	ที่อยู่	จังหวัด
1	ปัตตานี	นางแอเสาะ ยามา	บ้านเลขที่ 139 หมู่ที่ 4 ตำบลพิเทน อำเภอทุ่งยางแดง	ปัตตานี
2		นางมาตี  มะเส็ง	บ้านเลขที่ 35 หมู่ที่ 6 ตำบลพิเทน อำเภอทุ่งยางแดง	ปัตตานี
3		นางแอเสาะ มะเส็ง	บ้านเลขที่ 35 หมู่ที่ 6 ตำบลพิเทน อำเภอทุ่งยางแดง	ปัตตานี
4		นางฮาลีเมาะ เด็งสาแม	บ้านเลขที่ 110 หมู่ที่ 1 ตำบลพิเทน อำเภอทุ่งยางแดง	ปัตตานี
5		นางอีแมะ  อาหลี	บ้านเลขที่ 24 หมู่ที่ 7 ตำบลพิเทน อำเภอทุ่งยางแดง	ปัตตานี
6		นางบีเดาะ เจะนิ	บ้านเลขที่ 64 หมู่ที่ 3 ตำบลพิเทน อำเภอทุ่งยางแดง	ปัตตานี
7		นางปือเสาะ เจะหะมะ	บ้านเลขที่ 73 หมู่ที่ 5 ตำบลพิเทน อำเภอทุ่งยางแดง	ปัตตานี
8		นางสาตีเยาะ รีจิ	บ้านเลขที่ 3 หมู่ที่ 1 ตำบลละหาร อำเภอทุ่งยางแดง	ปัตตานี
9		นางบูงอ เจะอาแซ	บ้านเลขที่ 73 หมู่ที่ 1 ตำบลละหาร อำเภอทุ่งยางแดง	ปัตตานี
10		นางมีเดาะ ปิ	บ้านเลขที่ 84 หมู่ที่ 4 ตำบลละหาร อำเภอทุ่งยางแดง	ปัตตานี
11		นางลีเมาะ  สีวัน	บ้านเลขที่ 61 หมู่ที่ 4 ตำบลละหาร อำเภอทุ่งยางแดง	ปัตตานี
12		นางแลขอ มาเสาะฮี	บ้านเลขที่ 62/2 หมู่ที่ 4 ตำบลพิเทน อำเภอทุ่งยางแดง	ปัตตานี
13		นางรอเมาะ สาและ	บ้านเลขที่ 94 หมู่ที่ 5 ตำบลพิเทน อำเภอทุ่งยางแดง	ปัตตานี
14		นางเยาะ วิชา	บ้านเลขที่ 94 หมู่ที่ 1 ตำบลพิเทน อำเภอทุ่งยางแดง	ปัตตานี
15	รพ.จะนะ	นางเม๊าะ  หง๊ะเจ๊ะแอ	บ้านเลขที่ 10 หมู่ที่ 4 ตำบลลำไพ อำเภอเทพา	สงขลา
16		นางเย๊าะ  สังข์จันทร์	บ้านเลขที่ 35 หมู่ที่ 11 ตำบลลำไพ อำเภอเทพา	สงขลา
17		นางแมะ  ซาหีมซา	บ้านเลขที่ 117 หมู่ที่ 11 ตำบลสะกอม อำเภอเทพา	สงขลา
18		นางสาปีเย๊าะ  สาแม	บ้านเลขที่ 96 หมู่ที่ 8 ตำบลปากบาง  อำเภอเทพา	สงขลา
19		นางลิเมาะ  หะยีตาเยะ	บ้านเลขที่ 92 หมู่ที่ 2 ตำบลปากบาง อำเภอเทพา	สงขลา
20	รพ.จะนะ	นางเหมะ เอียดหวัง	บ้านเลขที่ 41/1 หมู่ที่ 1 ตำบลนาทับ อำเภอจะนะ	สงขลา
21		นางโสง วาโยสิน	บ้านเลขที่ 57/1 หมู่ที่ 3 ตำบลตลิ่งชัน อำเภอจะนะ	สงขลา
22		นางมารีเย๊าะ เอียดหวัง	บ้านเลขที่ 40หมู่ที่ 1 ตำบลนาทับ อำเภอจะนะ	สงขลา
23		นางเสาะ มัสอแยนา	บ้านเลขที่ 22/1 หมู่ที่ 8 ตำบลตลิ่ง ชัน อำเภอจะนะ	สงขลา
24		นางมาเลาะ ขรีดาโอ๊ะ	บ้านเลขที่ 17 หมู่ที่ 9 ตำบลป่าชิง อำเภอจะนะ	สงขลา
25	รพ.ควนโดน	นางตีมะ สกุลา	บ้านเลขที่ 64 หมู่ที่ 7 ตำบลควนสตอ อำเภอควนโดน	สตูล
26		นางมะ บิลาอายู	บ้านเลขที่ 154 หมู่ที่ 4 ตำบลควนสตอ อำเภอควนโดน	สตูล
27		นางกราโสม บิลาอายู	บ้านเลขที่ 50 หมู่ที่ 4 ตำบลควนสตอ อำเภอควนโดน	สตูล
28		นางชาโรม แซะอามา	บ้านเลขที่ 48 หมู่ที่ 2 ตำบลควนโดน อำเภอควนโดน	สตูล
29		นางมาลา อะสมาน	บ้านเลขที่ 24หมู่ที่ 7 ตำบลควนโดน อำเภอควนโดน	สตูล
30	ศานติธรรม	นางลีม๊ะ เจ๊ะเล็ม	บ้านเลขที่ 2 หมู่ที่ 1 ตำบลวังประจัน อำเภอควนโดน	สตูล
31		นางรอฮิบะ ละไบแต	บ้านเลขที่ 42 หมู่ที่ 8 ตำบลวังประจัน อำเภอควนโดน	สตูล
32		นางตียะ ละไบแต	บ้านเลขที่ 23 หมู่ที่ 3 ตำบลวังประจัน อำเภอควนโดน	สตูล
33		นางมีน๊ะ ละใบจิ	บ้านเลขที่ 35 หมู่ที่ 4 ตำบลวังประจัน อำเภอควนโดน	สตูล
34		นางหนะ หีมอะด้ำ	บ้านเลขที่158ตำบลบ้างกล่ำ อำเภอโคกเมา	สงขลา
35	ศูนย์อนมัย 12 ยะลา	นางมือลอ ดือเร๊ะ	บ้านเลขที่ 25 หมู่ที่ 7 ตำบลวังจะแนะ อำเภอจะแนะ	นราธิวาส
36		นางแวซง โต๊ะอีแม	บ้านเลขที่ 27/2 หมู่ที่ 6 ตำบลวังประจัน อำเภอยะรัง	ปัตตานี
37		นางชารีป๊ะ กอและ	ตำบลเมาะยาวี อำเภอยะรัง	ปัตตานี
38		นางอัสมะ กะดะแช	บ้านเลขที่ 96/1 หมู่ที่ 5 ตำบลกายูบอเกาะ  อำเภอราโมน	ยะลา
39		นางมีเนาะ ดอมอรอ	ตำบลกาลูปัง อำเภอรามัน	ยะลา
40		นางแยนะ เจะหลง
41		นางซือมะ ดะมะยะ